बद्धकोष्ठता (Constipation) उपाय आणि घरगुती उपचार

या धावपळीच्या जीवनात सर्वांचाच कल हा बैठी जीवनशैली, जंक फूड खाणे, तळलेले पदार्थ जास्त खाणे व्यायाम न करणे,मानसिक ताण तणाव या सर्व गोष्टींमूळे सर्वांच्याच जीवनांमध्ये आरोग्य विषयी अडथळे निर्माण होतात त्यापैकीच एक म्हणजे बद्धकोष्ठता, बद्धकोष्ठता म्हणजे पोट साफ न होणे, मल कठीण होणे किंवा वारंवार शौचास जावं लागत नसेल तर तो एक प्रकारचा पचनासंबंधी त्रास आहे. हा त्रास अनेक कारणांमुळे होऊ शकतो, जसे की अयोग्य आहार, कमी पाणी पिणे, बैठी जीवनशैली आणि मानसिक तणाव. जर तुम्हाला हा त्रास वारंवार होत असेल, तर तुम्ही काही घरगुती उपाय आणि नैसर्गिक उपचार करून यावर नियंत्रण ठेवू शकता.

अवेळी खाल्याने आणि ‘जंक फूड’ खाण्याकडे वाढलेला कल यामुळे बऱ्याच जणांना बध्कोष्टतेचा त्रास होतो. यावर काही घरघुती उपाय करता येतील. एक ग्लास पाण्यामध्ये काळे मीठ एकत्र करून पिण्यामुळे बरेचसे आजार दूर ठेवण्यात मदत होते. सकाळी एक ग्लास पाणी गरम करा नंतर यामध्ये १/३ छोटा चमचा काळे मीठ टाका. या मिश्रणाला रिकाम्या पोटी प्यावे. यामुळे पोट साफ होईल आणि पचन क्रिया व्यवस्थित होण्यास मदत होईल. अनेक आजारांचे मूळ म्हणजे शरीरात जमा झालेले विषद्रव्य ज्याला आपण ‘टॉक्झिन’ असे म्हणतो ते आहे. ज्यामुळे अपचन, पित्त इत्यादी समस्या होतात.

बद्धकोष्ठतेची कारणे
1. आहारातील तंतूंची कमतरता: कमी फायबरयुक्त आहारामुळे पचनक्रिया मंदावते.
2. पाणी कमी पिणे: शरीरात पाण्याची कमतरता असल्यास पचन योग्य प्रकारे होत नाही.
3. व्यायामाचा अभाव: रोज शरीराला हालचाल न मिळाल्यास पचनक्रिया मंदावते.
4. झोपेचे आणि जेवणाचे अयोग्य वेळापत्रक: वेळच्या वेळी जेवण न घेणे आणि अनियमित झोप यामुळे बद्धकोष्ठता होऊ शकते.
5. मानसिक तणाव: तणाव आणि चिंता यामुळेही पचनावर परिणाम होतो.
6. औषधांचा प्रभाव: काही औषधांमुळे मल कठीण होतो आणि त्यामुळे बद्धकोष्ठतेचा त्रास जाणवतो.

बद्धकोष्ठतेवरील घरगुती उपाय

1. तूप आणि गरम दूध
रात्री झोपण्यापूर्वी एक ग्लास कोमट दुधात एक चमचा साजूक तूप टाकून प्यावे. हे नैसर्गिक रेचक (laxative) आहे आणि पचनास मदत करते.

2. भरपूर पाणी प्या
दिवसभरात किमान ८-१० ग्लास पाणी प्या. सकाळी उठल्यानंतर रिकाम्या पोटी कोमट पाणी प्यायल्यास आतड्यांची हालचाल सुधारते.

3. तंतूमय आहाराचा समावेश करा
– आहारात हिरव्या पालेभाज्या, संत्री, सफरचंद, पेरू, केळी आणि डाळी यांचा समावेश करा.
– ओट्स, संपूर्ण धान्य आणि बियाणे खा.

4. एरंडी तेल (Castor Oil)
रात्री झोपण्यापूर्वी एक चमचा एरंडी तेल गरम दुधात टाकून प्यायल्यास सकाळी पोट साफ होण्यास मदत होते.

5. त्रिफळा चूर्ण
रात्री झोपण्यापूर्वी कोमट पाण्यासोबत एक चमचा त्रिफळा चूर्ण घेतल्यास बद्धकोष्ठता दूर होते. त्रिफळा पचन सुधारते आणि आतड्यांची हालचाल नियमित करते.

6. लिंबू आणि मध
कोमट पाण्यात अर्धा लिंबू पिळून त्यात एक चमचा मध मिसळून प्यायल्यास आतड्यांची हालचाल सुधारते आणि बद्धकोष्ठता दूर होते.

7. बडीशोप आणि जिरे पाणी
बडीशोप आणि जिरे सम प्रमाणात भाजून त्याची पूड तयार करा. नंतर ही पूड कोमट पाण्यात मिसळून प्यायल्यास पचन सुधारते.

8. दही किंवा ताकाचा समावेश करा
दही आणि ताक यामध्ये प्रोबायोटिक्स असतात जे पचनसंस्थेसाठी फायदेशीर असतात. रोज ताक प्यायल्यास पचन सुधारते.

9. मनुका आणि अंजीर
रात्री झोपण्यापूर्वी काही मनुका आणि अंजीर पाण्यात भिजवून ठेवा. सकाळी रिकाम्या पोटी खाल्ल्यास पोट साफ होण्यास मदत मिळते.

10. नारळाचे पाणी आणि कोरफड रस
नारळाचे पाणी आतड्यांना सॉफ्ट बनवते, तर कोरफड रस आतड्यांची स्वच्छता करतो.

बद्धकोष्ठता टाळण्यासाठी टिप्स

1. दररोज नियमित वेळेवर जेवण घ्या.
2. झोपण्याच्या २-३ तास आधी जेवण करा.
3. दररोज ३० मिनिटे व्यायाम किंवा योगा करा.
4. जास्त प्रमाणात तळलेले आणि फास्टफूड खाणे टाळा.
5. सकाळी उठल्यावर १-२ ग्लास कोमट पाणी पिण्याची सवय लावा.
6. मानसिक तणाव टाळण्यासाठी ध्यान आणि योगा करा.
7. अति प्रमाणात चहा, कॉफी आणि मद्यपान टाळा.

योग आणि बद्धकोष्ठता
योगासनांमुळे आतड्यांची हालचाल सुधारते आणि बद्धकोष्ठता कमी होते. काही उपयुक्त योगासनं खालीलप्रमाणे:

1. पवनमुक्तासन – हे पोटावरील तणाव कमी करून पचन सुधारते.
2. भुजंगासन – यामुळे आतड्यांची हालचाल वाढते.
3. वज्रासन – हे भोजनानंतर बसण्याचे सर्वोत्तम आसन आहे.
4. मलासन – यामुळे गॅस आणि बद्धकोष्ठता दूर होते.
5. सर्वांगासन – यामुळे शरीरातील रक्ताभिसरण सुधारते.

डॉक्टरांचा सल्ला केंव्हा घ्यावा?
– जर बद्धकोष्ठता खूप दिवसांपासून असेल आणि घरगुती उपायांनीही सुधारणा होत नसेल.
– जर मलात रक्त दिसत असेल किंवा शौचास जाताना खूप वेदना होत असतील.
– वारंवार अपचन, गॅस आणि पोटदुखीचा त्रास जाणवत असेल.
– जर अचानक वजन कमी होत असेल आणि थकवा जाणवत असेल.

बद्धकोष्ठता ही सामान्य समस्या आहे, परंतु ती वेळीच योग्य आहार, व्यायाम आणि जीवनशैलीत बदल करून सोडवता येते. घरगुती उपाय आणि नैसर्गिक उपचार यांचा अवलंब केल्यास पचनक्रिया सुधारते आणि शरीर निरोगी राहते. जर समस्या अधिक वाढली तर डॉक्टरांचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे.

संपूर्ण निरोगी जीवनासाठी योग्य आहार, नियमित व्यायाम आणि योग्य पचनक्रिया महत्त्वाची आहे!